Moj prvi dolazak u jednu od "pravih" bivših sovjetskih republika (ovde ne računam Baltičke zemlje), poklopio se sa podsećanjem na izuzetno značajan i tragičan dogadjaj iz istorije Ukrajine. Ovih dana, zemlja obeležava 75. godišnjicu pomora stanovništva izazvanom gladju, poznatim kao "голодомор" (holodomor). Na prostranom trgu ispred crkve Svetog Mihajla, na još većem ispred Svete Sofije i duž prostrane ulice koja ih povezuje, a i u mnogim domovima i svim gradovima širom zemlje, upaliće se danas hiljade sveća i okupiti mnogi zvaničnici i običan narod da odaju poštu žrtvama jedne sulude ideje iz mračnog perioda istorije zemlje.

Užasna glad koja je satrla Ukrajinu, severni Kavkaz i oblast donje Volge 1932. i 1933. godine bila je rezultat Stanjinove politike nasilne kolektivizacije. Početkom 1930. godine, sa novom petkoljetkom i megalomanskim ciljevima da se zemlja industralizuje, nametnuta je obaveza seljacima sateranim u zadruge (kolhoze) da izdvajaju odredjene količine poljoprivrednih proizvoda za podršku radnicima.

Te 1932. godine, ukrajinskim seljacima obaveza davanja je povećana za 40%. Kako je sistem bio takav da su zadruge prvo morale predati obaveznu kvotu namirnica, seljacima nije ostajalo dovoljno hrane za život. Tako je nastala potpuno apsurdna situacija da seljaci koji su živeli u najplodnijem delu "velikog Sovjetskog Saveza" i koji su tokom cele godine vredno radili da proizvedu razne poljoprivredne proizvode, na kraju umiru od gladi usred te prirodne riznice poznate po plodnoj zemlji crnici i zlatnom žitu. I još: SSSR je tih godina izvozio puter i žitarice dok je stanovništvo umiralo od gladi! Čak još gore: nekadašnji policijski službenici svedočili su da su u selima čak godinama čuvale ogromne količine rezervi namirnica, koje niko nije smeo da dirne dok su napolju oni koji su ih proizveli umrali od gladi.

Da li se seljaci mogli snaći u ovoj situaciji? Nikako. Metodi režima su bili okrutni i nemilosrdni. U sakupljanje letine bili su uključeni partijski radnici, redovna vojska i jedinice tajne policije, tako da je malo toga moglo promaći njihovom budnom oku. Svaki čovek, žena ili dete koji su uhvaćeni čak i sa šakom žita sa kolektivne farme bili su streljani ili deportovani. Čak su oni koji su izgledali uhranjeni podvrgavani sumnjičenjima i proverama jer je to bilo praktično nemoguće. A pobeći se nigde nije moglo jer su seljacima jedinice NKVD-a i uvodjenje dozvola za putovanje onemogućavali da napuštaju svoja sela. Zabeleženi su i slučajevi kada su neposlušna sela opkoljavana i zatim uništavana tenkovima, avionima i pojedinačnim egzekucijama.

Broj umrlih u ovom tragičnom periodu procenjuje se na šest do sedam miliona ljudi. U Ukrajini je stradalo oko 10% stanovništva. Ukupnog stanovništva, što znači da je verovatno preko polovina seljaka pomrlo.

Tragična su svedočenja iz tog vremena. Po jednom sovjetskom autoru, ljudi su pre smrti gubili sve svoje osećaje i prestajali da budu ljudska bića. Moj domaćin Ana rekla mi je da su joj deda i baba pričali da su bukvalno jeli travu da bi preživeli, a zabeleženi su i slučajevi da su roditelji jeli svoju decu!

Arthur Kestler, pisac koji je posetio Ukrajinu kasnog leta 1932. godine i početkom naredne, rekao je da je video horde porodica kako prose na železničkim stanicama, gde su žene podizale svoju decu moleći za pomoć. Deca su bila tanka kao grančice, sa nesrazmerno velikim glavama i naduvenim stomacima, tako da je izgledala kao embrioni izvadjeni iz boca sa alkoholom.

Profesor harkovskog univerziteta Riabokin dobio je pismo bratanice Zine koja mu piše: "Striče, molim te dovedi me u Harkov. Nemamo hleba niti bilo šta drugo za jelo. Otac je potpuno iscrpljen od gladi i leži na klupi, nemoćan da stane na noge. Majka je oslepela od gladi i moram de je vodim po kući i napolje. Ako me ne dovedeš u Harkov, umreću i ja. A tako sam mlada i želim da još malo živim." Nažalost, ovo pismo profesor je dobio kada i vest da je Zina umrla.

Istoričari se još ne slažu u oceni ove katastrofe. Po jednima, ona je rezultat prevelikih ambicija za industralizacijom i prestruktuiranjem privrede zemlje i nametanja kolektivizacije poljoprivredne proizvodnje. Staljin je na jednom mestu i priznao da mu je kolektivizacija poljoprivrede bila teža od Drugog svetskog rata.

Medjutim, mnogi smatraju da je ovo bila smišljena akcija protiv ukrajinskog naroda, rezultat skrivenog ruskog nacionalizma. Jasan argument u njihovu korist je da je Holodomor iskoriščen i za uništavanje jedinstva ukrajinskog naroda. Mnogi intetektualci, pa čak i istaknuti partijski radnici, nestali su, ubijeni ili izvršili samoubistvo a cela nacija ostala je politički, socijalno i psihološki traumatizovana.

Zvanična Ukrajina danas pokušava da dokaže da je Holodomor bio genocid. Ovakvu odluku Parlamenta podržalo je već 26 drugih zemalja u svetu.

Jedna lična priča

Pošto sam postavio ovaj blog, poslao sam link Poti čija žena je Ukrajinka. Juče mi je stiglo njeno pismo, u kome mi iznosi priču njene familije. Prenosim ga u celini, verujući da će nekome biti interesantno.

Dear Sile,

It has been quite a surprise for me to get a question about famine in Ukraine. I am not an expert on this topic and I think nobody is because of the lack of information, but there is something I am able to tell you and moreover it will be my pleasure to do so.
What I am going to try and retell is a family story that I heard from my great grandmother. I have also asked my mom for the details that I might not remember, so now I guess I have the whole picture.

My great grandmother was called Kseniya Shimanskaya and she was the eldest child born in the village Maliy Bobrik, Yanishevskiy village council, Lyubashovskiy region, Odessa area. By the end of the nineteen twentieths she had already got married and moved to Odessa city. She had a daughter in 1929. However her mother and three sisters stayed in the village. In 1933 “bolsheviki” or communists, however you wish to call them, have confiscated all the food. They took everything up to the last piece of grain. They checked every barn, cellar, pile of straw and every possible hiding place. People were burying food in order to survive. My great great grandmother, Dominikiya Shimanskaya, managed to hide some of the collected grain. They wanted to execute her but somehow she got away with it. So she and her three other daughters Mariya, Nina and Lidiya have spread out this food to survive and not to die of starvation. Terribly on one of the days Lidiya betrayed her mother and sisters, picked up the remains of the food and went away leaving them to die. Although I do not have the information about the way how my great grandmother found out about their situation. But the fact is that she managed to get to the village from the city with a toddler daughter on her arms bringing the food through the starving areas where people were supposingly eating each other. She reached the place right before their deaths. Mariya was still able to move around, but Nina was already lying down motionless. She fed them slowly and cautiously gradually bringing them back to life.

But she had never forgiven Lidiya for the betrayal. They heard from her when things moved on. Lidiya left to Donbas with somebody and they lived in Donetsk city. Which is understandable since that area is rich in coal, has a lot of mines and has been strategically important for the Soviet Union, therefore well supplied.

This brings me to the global picture. In spite of the fact that those events are terrifying and my heart is bleeding when I think about it, I am far from the opinion that it was a genocide targeted against the Ukrainian nation. The reasons are simple; the Ukrainian Soviet Socialist Republic had its own government which consisted of Ukrainians and Russian soldiers did not come to the villages, this lovely job was done by the local “brothers and sisters”. Moreover, similar tragedies were happening all over the former Soviet Union republics including Russia. The area where my family lived was inhabited solely by the people of the Polish origin, what do they have to do with Ukrainian nationalism? And last by not the least; we were not occupied by Russia. We welcomed and embraced revolution as a source of freedom from the regime the people hated and could not stand any longer. My home town, Odessa, was one of the most prominent revolutionary centers. So we have accepted socialist ideas and truly believed in the glorious future brought by the communist government.

But the government believed that all means are good when there is a global goal shining in front of us. They prioritized for urbanization and industrialization against the interests of the rural areas and this was one but of many crucial mistakes we had in our history. I do pray for the victims and I wish the people of the world have wisdom not to fight over was has happened in the past, but move on and make this world a better place for our descendants.

Well, I hope this can help a little, let me know if you have any other questions.

Best Wishes!

Sincerely,

Olga


Povratak na stranicu sa svim mojim blogovima


...